به گزارش متادخت، جدیدترین تحقیقِ بخشِ زنان سازمان ملل متحد از آسیب‌پذیری بیشتر زنان آسیا و اقیانوسیه در مواجهه با تغییر اقلیم خبر می‌دهد. این تحقیق که توسط «سارا دورتو والرو» و «اسنه کاول» انجام گرفته و نیمه اول امسال در صفحه زنان سازمان ملل متحد منتشر شده است، از رابطۀ پیچیده بین تغییر اقلیم وجنسیت پرده برمی‌دارد.

مثلا محققان در این تحقیق به این نتیجه رسیده‌اند که خشکسالی‌های مکرر باعث افزایش ازدواج دختران کم سن و سال می‌شود. خانواده‌ها ممکن است به ازدواج کودکان به‌عنوان راهی برای مقابله با کاهش محصولات کشاورزی، کاهش بهره‌وری اکوسیستم، قیمت‌های بالاتر مواد غذایی و فشارهای اقتصادی در دوره‌های خشک روی آورند که اثرات سوئی خواهد داشت. یافته‌ها نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی، خشونت علیه زنان را افزایش می‌دهد.

تغییر اقلیم یک چالش جهانی است و اگرچه تاثیرات آن توسط همه اقشار جوامع احساس می‌شود، اما در میان گروه‌هایی که آسیب پذیرتر هستند از جمله زنان بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند.

زنان معمولا با فقر بیشتری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، وابستگی‌شان به منابع طبیعی بیشتر است و از سوی دیگر اغلب از تصمیم‌گیری‌های محیطی کنار گذاشته می‌شوند و همۀ این موارد، دلیلی است تا بیشتر در معرض خطر قرار بگیرند.

آگاهی از این مستندات، اولین قدم است برای اینکه راه‌حل‌هایی مبتنی بر واقعیت‌ها و متناسب با نیازهای خاص کسانی که بیشتر تحت‌تأثیر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند، اتخاذ شود.

حمیده دالایی، پژوهشگر حوزه اقلیم و تغییر اقلیم در این باره می‌گوید: گزارش‌های IPCC (هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم) نشان می‌دهد که زنان و کودکان ۱۴ برابر بیش‌تر از مردان جانشان را در برابر تغییر اقلیم از دست می‌دهند، همچنین حدود ۸۰ درصد از قربانیان تغییر اقلیم زنان هستند.

در اینجا جامعه زنان شامل همه زنان شهری، روستایی و عشایر می‌شود و البته زنان روستایی در خط مقدم مواجهه با تغییرات اقلیمی قرار دارند.

واکاوی ابعاد مختلف آسیب می‌تواند به سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف کمک کند که در هر حوزه‌ای برنامه اقدام طراحی کنند. تعدادی از کشورها در حال حرکت به سمت کاهش این آسیب‌ها هستند و لازم است که ما هم به این موضوع جدی‌تر بپردازیم.

به گفته این پژوهشگر، آسیب احساسی، اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی، سیاسی و جسمی از جمله مواردی است که به واسطه تغییرات اقلیمی زنان را تهدید می‌کند.

واکاوی آسیب‌ها

دالایی، دکترای اقلیم‌شناسی اعتقاد دارد: زنان به دلیل شرایط خاص و تغییر اقلیم ممکن است با مشکلات اجتماعی بیشتری از جمله کودک‌همسری مواجه شوند. در این میان، شرایط بومی و فرهنگی استان‌های مختلف، میزان آسیب را افزایش دهد.

با تغییر اقلیم، مهاجرت به کلان‌شهرها و حاشیه‌نشینی افزایش پیدا می‌کند که از آن به عنوان آسیب‌پذیری اکولوژیکی نام برده می‌شود. این افراد نیازمند ساماندهی و یافتن شغل مناسب برای بقا هستند و در این میان، زنان مهاجر کمتر می‌توانند خود را با شرایط جدید وفق دهند و بنابراین بیشتر آسیب می‌بینند.

این پژوهشگر حوزه اقلیم به این موضوع هم اشاره می‌کند که با مخاطره اقلیم، آن گروه از زنان روستایی که در زمین‌های کشاورزی مشغول به کار هستند تا به اقتصاد خانواده کمک کنند، متاسفانه شغلشان را از دست می‌دهند و از لحاظ اقتصادی دچار مشکل می‌شوند.

دالایی، توجه به آسیب‌پذیری احساسی در برابر تغییرات اقلیمی را هم مهم می‌داند و می‌گوید: اضطراب اقلیمی، زنان را بسیار بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار دهد و نباید از کنار این آسیب بی‌توجه عبور کرد. زنان در نقش‌های مادر، همسر و دختر خانواده در مواجهه با سیل یا خشکسالی ممکن است آنچنان دچار ترس، استرس و عصبانیت شوند که تا مدت‌ها از نظر روانی درگیر باشند.

او اعتقاد دارد، زنان، نمایندگان کمتری در جایگاه‌های سیاسی دارند، بنابراین صدایشان کمتر به بالادستی‌ها می‌رسد و همین موضوع خود به تنهایی باعث افزایش آسیب‌های حوزه آنان می‌شود.

وی می‌گوید، همراه با تغییرات اقلیمی، سقط جنین، افزایش درد، اختلال خواب در زنان و خشونت‌های خانگی نسبت به زنان بیشتر می‌شود. تغییرات دما و بارش، بیماری‌های نوظهوری را ایجاد می‌کند که حتما یکی از جوامع هدفش زنان و کودکان هستند و توجه به این آسیب‌پذیری جسمی بسیار حائز اهمیت است.

لزوم آگاه‌سازی اقلیمی زنان

دالایی بر لزوم آگاه‌سازی اقلیمی زنان تاکید می‌کند و می‌گوید: آموزش‌ وآگاه‌سازی زنان از طرق مختلف از جمله رسانه می‌تواند اضطراب اقلیمی آنان را کاهش دهد و زنان را در برنامه‌های کاهش مخاطره‌های طبیعی با ما همراه کند.

او می‌گوید: زنان باید بدانند که تغییر اقلیم و گرمایش زمین می‌تواند انواع امراض و بیماری‌ها را به همراه داشته باشد و اینکه چگونه باید از این بیماری‌ها پیشگیری کنند.

آگاهی زنان، آگاهی فرزندان و همسرانشان را به دنبال خواهد داشت که منجر به شکل‌گیری خانواده و در نهایت جامعه سالم می‌شود. هنگامی که زنان در سلامت به سر ببرند، از مخاطره ترس نداشته باشند و بدانند چگونه می‌توانند آن را مدیریت کنند به سراغ نقش زنان در کاهش گاز‌های گلخانه‌ای، مدیریت پسماند و تفکیک زباله و کاهش مصرف انرژی می‌رویم تا آن‌ها را به فرزندانش هم انتقال دهند.

تامین مالی اقلیمی

دالایی بیان می‌کند: باید بودجه مشخصی به عنوان تامین مالی اقلیمی برای زنان آسیب‌پذیر در نظر گرفته شود تا اگر بر اثر تغییرات اقلیمی برای آنان اتفاقی افتاد به دنبال تامین اعتبار نباشیم مثلا هنگامی که زنی بر اثر مخاطره‌های طبیعی خانواده‌اش را از دست می‌دهد، باید اقامتگاه امنی متناسب با نیاز‌های بهداشتی و رفاهی داشته باشد و برای این کار بهتر است اعتبار مالی برای زنان ایجاد شود تا دسترسی نابرابرشان به زمین، آب و دارا‌یی‌های زیر ساختی جبران شود، زیرا منابع مالی بیشتر متعلق به مردان است و اگر زنی همسرش را از دست دهد، تامین مخارج زندگی برایش دشوار خواهد بود. اخذ تسهیلات به ویژه برای زنانی که در خط مقدم تغییر‌های اقلیمی قرار دارند، می‌تواند کمک کننده باشد.

لزوم تهیه بانک اطلاعاتی

این پژوهشگر حوزه اقلیم تاکید می‌کند: برای کاهش آسیب‌های این حوزه باید قوانین بالادستی و سیاست‌های منحصر به زنان را در مواجهه با تغییرات اقلیمی داشته باشیم و لازم است بانک اطلاعاتی جامع از زنان در معرض خطر در اختیار باشد. این بانک اطلاعاتی باید اطلاعات انسانی، جمعیتی، اطلاعات طبیعی و جغرافیایی را شامل شود و لازم است مخاطره‌های اقلیمی را به تفکیک هر استان مشخص کند.
***
صحبت در مورد سلامت زنان با توجه به تغییرات اقلیم نشان‌دهنده بی‌اهمیت بودن سلامت مردان نیست. سلامت زنان و مردان در کنار یکدیگر امری جدایی ناپذیر، حائز اهمیت و به هم وابسته است از آنجایی که زنان بیشتر از مردان تحت ‌تاثیر پیامد‌های ناشی از تغییرات اقلیم قرار می‌گیرند، نیازمند توجه پررنگ‌تری هستند. نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد تغییرات آب و هوایی به ویژه در مورد زنان باعث کاهش طول عمر آنان می‌شود. گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۵۰ تغییرات آب‌وهوایی ممکن است تا ۱۵۸ میلیون زن و دختر را به فقر بکشاند و ۲۳۲ میلیون نفر را با ناامنی غذایی مواجه کند.

شرایط آب‌وهوایی شدید مانند توفان، سیل یا گرما در حال افزایش و هزاران نفر را مجبور به ترک خانه‌های خود در سراسر جهان کرده است. ۸۰ درصد از افرادی که به دلیل تغییرات آب‌وهوایی آواره شده‌اند، زنان یا دخترانی هستند که با مهاجرت به مکان‌های امن‌تر با خطرات شدید فقر و خشونت مواجه شدند.

علاوه بر این، زنان به‌طور نابرابر از دسترسی به آب تمیز و تاسیسات بهداشتی پس از بلایا تحت تاثیر قرار می‌گیرند. خشکسالی شدید در کنیا در سال ۲۰۲۲ تنها یکی از نمونه‌های متعددی است که زنان از طریق سوءتغذیه و کم آبی بیشترین آسیب را از این بحران داشتند. به عقیده بسیاری از دانشمندان، تغییرات اقلیمی بزرگترین بحرانی است که بشر در طول تاریخ با آن مواجه شده است و در عبور از این بحران توجه به گروه‌های آسیب‌پذیر اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

منبع: روزنامه اطلاعات